درمان جان
(خدمات فرهنگی مرحوم قمرالدین اکسیری)

مصطفی «عمرزی»

رسالتی که مرام خدمت به مردم شد (طبابت)، اما مرحوم اکسیری را در یک موضع ایست نمی دهد. پیوند های جسم و جان، قلم او را به عرصه ی فرهنگ می کشانند.
طرز بیان و توانایی گسیل آموزه ها به فرد نیازمند، از آگاهی هایی که با ماهیت اجتماعی- طبی منتشر می شدند، مرحوم اکسیری را در دو جنبه ی حرفه یی و ذوقی می کشانند. نخستین نوشته های او که به دهه ی سی خورشیدی متعلق اند، با ساختار هایی که کوشیده می شد از طریق وقایه، جلو معضلات گرفته شوند، داکتر اکسیری را به شناخت بیشتر پدیده ی طبی- فرهنگی کشاندند. هرچند نخستین نوشته هایی که در هنگام کسب آموزش های عالی حرفه ی طبابت منتشر می کرد، جنبه ی اجتماعی داشتند، اما از ذوقی نیز اشباع می شوند که بعداً توان نویسنده را در خلق آثار ادبی، به ویژه قطعات خورد و بزرگی می رساند.

احساس قلم
(اتوبیوگرافی سراج الدین سعید)

مصطفی «عمرزی»

«اتوبیوگرافی»، زنده گی نامه ای ست که توسط خود شخص نوشته می شود. خاطرات، گونه ی دیگری از اتوبیوگرافی است. تواریخ، روایت ها، حکایات و خاطرات زیادی را خوانده ام. در این نگرش ها، پیوسته گی عجیبی میان حس نویسنده و تخیل او وجود دارد. این پیوسته گی، شباهت به روایت هایی ندارد که کسی نویسنده ی سرگذشت خودش نیست.
عواطف، تالمات، سردی و گرمی گذشته ای که در آن ها خوشی ها و غم ها رونما شده اند، پیوسته گی عجیب حس نویسنده و تخیل او را نوسان می دهند. هرچند نویسنده گان چیره دست با مایه از ظرفیت ذاتی، حتی در نمونه های ادبی و تاریخی، انجام دفترچه هایی را نوشته اند که شاید در جُنگ نویسنده گانی در خلوت نیز مانده باشند، اما این استثنا هم کاملاً شبیه آن چه نمی شود که از اصل مایه می گیرد.

كلمات خدا و خداوند ، پروردگار،ايزد و يزدان را جاگزين اسم الله سبحانه و تعالي كردن يك اشتباه بزرگ و عمل شرك ميباشد زيرا الله سبحانه و تعالي در قران الكريم ميفرامايد:
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ

قَدْ جَاءَكُم بَصَائِرُ مِن رَّبِّكُمْ ۖ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ ۖ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا ۚ وَمَا أَنَا عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ ﴿١٠٤﴾ سورة الأنعام
بی تردید دلائل روشنی و حجّتهای مبرهنی از سوی رب تان برایتان آمده است (و راه حق را برایتان پیدا و هویدا ساخته است). پس هر که (از آنها سود جوید و در پرتو آنها حق را) ببیند (سود آن) برای خودش بوده، و هرکه کور شود (و چشم دیدن حق را نداشته باشد و در پرتو دلائل و براهین، حق را نپوید) به زیان خود کار می‌کند، و من حافظ و مراقب (رفتار و کردار) شما نمی‌باشم. ۱۰۴

خط های سیاه

مصطفی «عمرزی»

بحران مدیریت در افغانستان، ثبوت قربانی هایی ست که شماری ابله و نادان به نام دشمنان مستقیم و غیر مستقیم از زنده گی محروم کردند. تصور کنید نخبه گانی که ستون های برپایی مملکت اند، در چه مسیری به وجاهت می رسند تا در یک جامعه ی قانون مند مسوول امور شوند.
12 سال مکتب، چهار سال پوهنتون و دوره هایی که بسیاری از افغانان قربانی در شانس های تحصیلات عالی با بورسیه های تحصیلی، به ویژه در امریکا و کشور های اروپایی در حد 20 سال به آموخته های خویش افزوده بودند و در جریان وظیفه، آگاهی هایی تجربی آنان به مجموعه ای می رسید که اگر تا کودتای به اصطلاح «نان، لباس و خانه»، نان، لباس و خانه داشتیم، طیف نخبه گان افغان با آزادی عمل، فکر و اندیشه به کشور خدمت می کردند.

چې نه کار هلته څه کار!

عبدالله وردک - انګلستان - جولای- ۲۰۱۸

 ګرانو او قدرمنو وروڼو او خویندو، السلام علیکم و رحمت الله و برکاته!
الله(ج) د وکړي، چې روغ او جوړ وی.
ګرانو او قدرمنو لوستونکو!
دغه خبره چې، ”نه کار هلته څه کار“، ډېره ښه خبره ده، اما، د دغې خبرې عملي کول ډېر ګران کار دی.
له ډیرې مودې راهیسې په ډېرو ځایو کې د افغانانو ترمنځ سیاسي بحثونه جریان لري، چې اکثره وخت کېدای شي په خفګان پای ته ورسېږي. نن سبا د راتلونکو ټاکنو په هکله، په هرځای کې د افغانانو تر منځ سیاسي بحثونه، ډېر ګرم شوي دي. هر هغه څوک چې د افغانانو کومې ناستې ته ځي، نو هغه باید له خپل ځانه سره دغه قبوله کړي، چې ډېر امکان لري، چې له دغه ناستې څخه به خفه راستون شي.
ځینې افغانان په خپلو خبرو کې ډېره بې احتیاطي او بې پروایي کوي، او زیاتره وخت، د خپلو خبرو په هکله، چرت هم نه خرابوي، چې هغه سمې خبرې کوي، او کنه؟. نو دغه خبره باید تاسې ټولو وروڼو او خویندو ته په ښکاره ډول څرګنده وي، چې هرکله یو څوک د افغانانو کومې غونډې او مجلس ته ځي، نو هغه ته پکار ده، چې اول دوه رکعته نفل لمونځ وکړي، او بیا دعا وکړي چې الله(ج) دې هغه په پرده کې بېرته خپل کور ته راولي.

در میان سنت و تجدد
(نایب سالار سعدالله ساپی)

مصطفی «عمرزی»

سه دهه پس از مرگ زنده یاد نایب سالار سعدالله ساپی (جد پدری ام)، با نگارش زنده گی نامه ی وی، کوشیدم تلاش های افغانانی فراموش نشوند که در یک مقطعه ی خاص، در حالی که متصدی امور بودند، جرات ورزیدند با فاصله از گذشته، در میان سنت و تجدد، نوگرایی را به نفع مردم اختیار کنند.
پدرم قصه می کرد با نهضت دوباره ی نسوان در سلطنت اعلی حضرت شاه محمد ظاهر (رح)، پدرکلانم، مرحوم سعدالله خان، به دختران بزرگش نیز دستور می دهد با پی گیری تعلیم و کسب سواد، از کوچکتر ها عقب نمانند. بر اثر شرایط، شماری از دختران بزرگ خانواده که موفق به کسب سواد نشده بودند، با دستور و رضایت پدر که یک نظامی بزرگ، بل کلان خانواده و ایل نیز به شمار می رفت، به جمع باسوادان پیوستند.

درمان جسم
(خدمات طبی داکتر قمرالدین اکسیری)

مصطفی «عمرزی»

فصل «رنج های بی پایان»، آخرین قسمت کتاب «چهار یادواره» است. در این بخش به شرح زنده گی پدرم، مرحوم داکتر قمرالدین اکسیری، پرداخته ام. آوردن جزییات     زنده گی پدرم، در بیش از چهل سال خدمت به فرهنگ، طب و اردوی افغانستان، حوصله و وقت زیاد می خواست. دوستانی که کتاب «چهار یادواره» را مطالعه کرده باشند، می دانند که در کنار تنگنای فضا و کاستی آگاهی ها، اجبار نویسنده برای اجتناب از اطناب، چنانی که باید و شاید به حق بزرگانی نرسیده است که برای مردم و کشور خدمت کرده اند.

شخصي او ملي ګټې!

(عبدالله وردک)، انګلستان - جولای - ۲۰۱۸

 ګرانو او قدرمنو وروڼو او خویندو، السلام علیکم و رحمت الله و برکاته!

الله(ج) د وکړي، چې ټول روغ، خوښحاله، او په نېکو کارو لګیا وی.

ګرانو او عزتمنو لوستونکو!

ټولې ګټې، که هغه ملي وي، او یا شخصى، هغه باید تر ټولو د مخه، د اسلام په تله، په سمه توګه وتلل شي. ملي او شخصي ګټې، باید په هېڅ صورت کې د اسلام د سپېڅلي دین سره په ټکر کې نه وي. هغه ملي او شخصي ګټې، چې د اسلام د سپېڅلي دین سره په ټکر کې وي، هغو ته ملي او شخصي ګټې نه، بلکې ملي او شخصي زیان ورته ویل کېږي. د یوه مسلمان دپاره، د ژوندانه په ټولو برخو کې یوازینۍ او منلې کرښه، باید د اسلام کرښه وي، او بس.

د احزابو پر مخ د اشرف غني څپېړه؛ د کرزي ياران يې ناهيلي کړل

 وروسته له هغې چې يو شمېر احزابو او سياسي جریانونو د رايه ورکوونکو د نومليکنې د پروسې د باطلېدو غوښتنه وکړه؛ نن ورځ ولسمشر غني دوی ته داسې ځواب ورکړ چې پوره منطقي او پر واقعيتونو ولاړ و. تېره ورځ د حزب اسلامي مشر ګلبدين حکمتيار، د جمعیت اسلامي مشر صلاح الدین رباني، د حراست او ثبات د رهبري شورا غړي یونس قانوني، د جنبش اسلامي ګوند په استازیتوب باتور دوستم، د وحدت اسلامي مشر محمد محقق، د محاذ ملي مشر سید حامد ګیلاني او د پخواني ولسمشر حامد کرزي په استازیتوب ضرار احمد مقبل يوه ګډه غونډه وکړه او له حکومته يې غوښتنه وکړه چې د ټاکنو د نومليکنې بهير دې ژر تر ژره باطل اعلان کړي.

نویسنده ی اجتماعی
(سراج الدین سعید)

مصطفی «عمرزی»

در یک گزاره ی مختصر که شاید به 50 سال قبل برگردد، ادیبی در مورد زنده یاد سراج الدین سعید، نگاشته است:
ښاغلى سراج الدين ((سعيد)) د ملا منهاج الدين زوى، په خټه شينوارى پښتون، په اوسنيو ليکوالو کى د اجتماعى مضامينو پوخ ليکونى دى. په ١٣١٩ هـ ق کال د کابل د ښار په ((ده افغانانو)) کى زېږېدلى. ابتدايى تعليم يى له خپله پلاره څخه او نور علمى تحصيلات يې په خصوصى ډول له خصوصى ښوونکو څخه کړى دى. په شرقى علوموکى ښه مطالعه لرى او د نويو غربى علومو له مطالعى څخه هم بى برخى نه دى، په تيره بيا په اجتماعى پوهنه کى د ښو معلوماتو خاوند دى. په پښتو او پارسی [دری] روان قلم  لرى، او په عربى، اردو او ترکى ژبو پوهيږى او له انګريزى څخه استفاده کولاى شى. افغانى پوهان ده ته د يو فاضل او پوه پښتون په سترګه ګورى.

رسانه ها، فرهنگ می سازند!

مصطفی «عمرزی»

تجربه ی فعالیت های گسترده ی رسانه یی، نوعی از پدیده ای را به میان آورد که هرچند برای خالی نماندن جایگاه مقوله ها محتوا دارد، اما به درستی تبیین کرد وقتی مساله ی رسالت و تعهد اجتماعی که همسو با منافع ملی قرار می گیرند، نادیده می آید، نوعیت فرهنگی در تزلزل بنیان ها به گونه ای معرفی می شود تا ضیاع زمان، تفنن را در جامعه ای همانند افغانستان در مقامی قرار دهد که توده های وسیع مخاطب در سردرگمی ناشی از عدم فهم بر معضلات، خودشان را در جایی بیابند که اگر در شعاع قوانین و مدیریت مبتنی بر نیاز ها و اولویت توده ها عیار می شد یا حداقل با ترسیم خطوط سرخ، وضاحت می داد در کشوری که مساله ی بازار آزاد زمینه می سازد تا برای هر خیانتی توجیه بسازند، پرسش ها پیرامون این که رسانه ها رسالت دارند، با هیچ مواجه نمی شدند.

فنای سروده های زنده گی

مصطفی «عمرزی»

«در اوجش فنا شد»، فصلی از کتاب «چهار یادواره» است. در این قسمت، شروحی در مورد زنده گی و آثار شهید محمد جان فنا که در میان اعضای سرشناس خانواده ی ما، کاکایم می شود، آورده ام. چنان چه مختص نگارش چنان شیوه هایی ست، کار روی ابعاد آفرینش های شهید فنا، از حدود کتاب خارج می شد، بنابراین سبک شناسی آثار فنا، فرصت های دیگری ست که در این جا، روی یک بُعد آن تمرکز می کنم.
شهید محمد جان فنا در میان فرهنگیان و خالقان آثار متنوع، از دهه ی سی تا اواخر دهه ی پنجاه خورشیدی (زمان شهادت)، جای درخور احترامی در میان قلم به دستان ما داشت. او در کنار سرایش شعر، خالق نثر و نقاشی های سمبولیک، نظامی شناخته شده ی افغان بود که با اسناد تحصیلات عالی از امریکا، از هر لحاظ احترام می شد. فصل «در اوجش فنا شد»، مختصات زیادی از زنده گی او را در برگرفته است. آن چه در این مقال مرا واداشت، طهارت منزه از سیاست های تحمیلی در آثار اوست.

ستاسو رايه، ستاسو راتلونکی ټاکي !

ليکوونکی: سيلاني

 د اسلامي شريعت او انساني دودونو په رڼاکې د امانت خيانتول جرم ګڼل کيږي... رايه هم يو امانت دی. په کار ده چې دا امانت وړ کس ته ورکول شي، ترڅو خپل اسلامي او وجداني قضا ته ملامت نشو...
پارلماني ټاکنو کې هر ولايت د خپلو سهميو په اساس څوکۍ تر لاسه کوي. لوګر هم تېرو کلونو ته په کتو ولسي جرګې ته د ۴ څلورو استازو د ورلېږلو حق لري. خودلوګر ولس په تېرو دورو کې داسې وړ کس ونه موند چې په حقيقي معنا دلوګريانو غږ د حکومتي چارواکو تر غوږونو ورسوي.... اوس يو ځل بيا پارلماني ټاکنې را نږدې دي، د ګوتو په شمار وړکسان او بې شماره ناوړه کسان نوماندان دي. لومړی بايد ووايم: دلوګر په شان کوچني ولايت کې دا ډول بې شماره نوماندېدل لاندې لاملونه لري :

سیاست های سخیف و مردمان مریض

مصطفی «عمرزی»

آیا مهارت های افغان ستیزان را تجربه کرده اید که در هنگام بحث سیاسی، با وارد کردن عناصر فرهنگی، ادبی، تاریخی و هنری، طرف را ناگزیر می کنند با قبول فوقیت تباری، خموشی اختیار کند. این ترفند، عین واقعیتی نیست که از فقر فرهنگی مردمانی می دانیم که چه در مشارکت سیاسی چهل سال اخیر و چه در دو ارتجاع تاریخی افغانستان، همواره درمانده و عاجز بوده اند.
در ده سال اخیر، کوشش های زیادی صورت گرفته اند تا با محو افتخارات کذایی، رسوبی زدوده شود که در اذهان عامه نشست کرده است. باری دوستی گفت شماره ی تیلیفون یک دوست ما را چند نوبت به تلویزیونی دادم که مشتاق بحث های جنجالی (ادعای برتری) بود، اما او گفت در هیچ نوبتی مرا نخواسته اند. من از این خبر تعجب کردم، اما وی وضاحت داد که رسانه های افغان ستیز می دانند محور های امثال ما با آگاهی از ضعف های آنان و تبحر در نقد تاریخی و تداخل تنقید در ادبیات و فرهنگ، آنان را در هنگام بحث های ادعای فوقیت، تحقیر می کنند.

له ښوونځي ور هاخوا دغه ۷ عادتونه حتماً خپل کړئ

ژباړه: حضرت عثمان نوري

که تاسې له منځنېو زده کړو (له دولسم ټولګي) فارغان شوي یاست، نو هڅه وکړئ چې په دې زده کړو بسنه ونه کړئ او ددې کوښښ وکړئ چې څنګه د کتاب او چپټر ور هاخوا په نورو ګڼو موضوعاتو پوهاوی ترلاسه کړو او څنګه ټولیزو ستونزو ته د حل لاره پېدا کړو؟
د همدې لپاره تاسې اړ یاست؛ چې د ښوونځي ور هاخوا دغه ۷ عادتونه حتماً خپل کړئ، موږ یې دلته تاسې ته ښه روښآنه کوو، تاسې هڅه وکړئ چې خپل یې کړئ.
۱- خپلې زده کړې مه دروئ او دا عادت خپل کړئ چې څنګه د ښوونځي ور هاخوا له ګڼو ښوونیزو او مالوماتي ویپاڼو تر څنګ د بېلابېلو مجلو، اونیزو، ورځپاڼو او جریدو کې بېلابېل اړین موضوعات بیا بیا ولولو؟ څو خپله مطالعه پراخه کړو.

د حمزه بابا په اشعارو کې مرکبه قافيه

ليکوال : تمهيدالله سيلاني

قــــافــيه
قافيه عربي کلمه ده،په لغت کې څټ يا شاته ويل کيږي او په اصطلاح کې هغه پوهنه ده چې د درونو له وروستيو هماهنګيو څخه بحث کوي. قافيه پخواد شعرله اساسي توکيو او برخو څخه ګڼل کېده،خو اوس د بې قافيې او آزادو شعرونوپه رامينځته کېدو سره سمه نه بريښي... د قافيې توري : ( روي،ردف ،د تاسيس الف ،قيد ، د خيل يا متغاير توری،وصل ،خروج،مزيد او ناير ) د قافيې د کلمې حرکتونه : ( رس،اشباع،حذو،توجيه، مجری،نفاذ )....
د قافيې ډولونه : قافيه په عمومي ډول د مراعات له مخې په دوه ډوله وېشل کيږي .