غوره اخلاق

ژباړونکی : سيلاني

 رسول اکرم صلی الله عليه وسلم فرمايلي : (( زه را لېږل شوی يم؛چې نيمګړي اخلاق بشپړ کړم.))
د الله جل جلاله پر بې شماره نعمتونو چې پر موږ يې پېرزو کړي، د دې غوښتنه کوي؛چې موږ د خپلو پټو قابليتونو د پنځونې په لټه کې شو. هو! موږ په خپل ځان کې داسې قابليتونه پټ کړي، چې د هغه په خوزښت او ښکاره کولو د ملا اعلی په منځ کې ځان ښکاره کړو. د الله جل جلاله له لوري د ورکړل شويو نعمتونو منندويي او شکر کول، زموږ له لوري د الله جل جلاله د لوړ والي منل اود خپل ځان لپاره احترام کول دي.
هغه شخصيت چې په خپل ځان کې ډېر پټ استعدادونه لري؛ الهي کتاب ددې واقيعت په هکله خبرې کوي، پېغبران د دغو واقيعتونو ريښتيني تمثيلوونکي دي او حضرت محمد صلی الله عليه وسلم د دغې سلسلې تر ټولو روستی د سرو زرو کړۍ وه چې تر ټولو ښکاره دليل او د غوره اخلاقو پادشاه و.

رهبری هیستریک

مصطفی عمرزی

سخنرانی ها، فلم ها و تصاویر زیاد دکتور غنی را دیده ایم. او در اکثر آن ها، به عنوان شخص عصبی مزاج، پرخاشگر و تندخو به نظر می رسد. بخشی از این کنش های رییس جمهور، اگر به اثر برداشت او از مسایل است، اما اکثراً ناشی از طبیعت او می باشد. دکتور غنی، قبل از این که در زمینه ی حاکمیت حامد کرزی شناخته شود، اصلاً محسوس نبود.
داستان ها و بالاخره روایت هایی از شیوه ی برخود مردی که به اصطلاح تر و خشک را می سوزاند، از اوانی که دکتور غنی در رده های دولتی ظاهر شد، میان همه تبادل می شدند.
وزارت مالیه و ریاست پوهنتون کابل، دو نهادی اند که از کارکرد های دکتور غنی، بیشتر به یاد می مانند؛ هرچند در پوهنتون کابل، مدت زیادی نماند، اما کارنامه ی او در وزارت مالیه، تعداد زیادی را آزرده ساخت.

پُشت کردن به تعهدات کاری و اخلاقی
(پیرامون طرد جنرال دین محمد جرات)

مصطفی عمرزی

ورود دکتور غنی به ارگ، معادل انسداد سیاسی بود که در نخست تیم تحول و تداوم را دچار می کند. افراد سرشناس زیادی عقب درب های ارگ باقی ماندند که شماری با استطاعت مالی خود شان نیز از دکتور غنی، حمایت کرده بودند.
دکتور غنی، شانس های زیادی را هدر داده است. این ضیاع، نه فقط در مدیریت کشور خلاصه می شود، بل محدویت های ایجاد شده به اثر طرد افراد و اشخاص متشخص، او را در منگنه ای انداخته است که بدون توجه به اثرات، سعی می کند با انحصار سیستم، تکتازی کند.
به ادامه ی طرد افراد و اشخاص متشخص جامعه، عزل جنرال دین محمد جرات، از اعضای قبلی و بلندپایه ی تیم تحول و تداوم که گفته می شود به اثر اختلاف نظر با رییس جمهور دور شدند، اما پیوستن جناب جنرال جرات با محترم محمد یونس قانونی که هچنان به بزرگ شدن جریان انتخاباتی صلح و اعتدال می انجامد، رییس جمهور را به کنشی واداشته  که سوال برانگیز است.

اداره ي تنظيمي و تورم پولي

نوشته ی محمد اسماعیل یون
برگردان از پشتو به دری: مصطفی عمرزی

یادآوری:
اين مقاله در شماره ي 6 نشريه ي «وفا» (8 ميزان 1376 ش)، منتشر شده است.
در چهار سال گذشته، اداره ي جنجال برانگيز و مضحك تنظيمي، انباشته از بدبختي ها، جنگ ها و مشكلات فزون بود. در همين زمان به گونه ي شعوري و غير شعوري به دارايي هاي فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي ملت ما زيان هايی وارد شدند كه اگر از ديد هر کسی بگذرند، قلب را جریحه دار می کنند.
در بخش اقتصادي، ده ها ميليارد دالر امریکایی، زيان وارد شده است و بخش هاي گوناگون زنده گي افغان ها را تحت تاثير درآورد اند. در جريان جنگ گرم، در كنار زيان هاي وارده، گونه ي ديگري نیز بروز کرد:

عزل یا تسویه ی حساب؟

مصطفی عمرزی

عزل یا سلب صلاحیت های رسمی، بدون شک که در میکانیسم دولتی، پذیرفته شده است، اما در این اواخر، تنش های ایجاد شده به اثر برخورد عجولانه ی دولت در قبال صلح و پروسه ی انتخابات 1398شمسی، تیم حاکم را به اصدار فرمان هایی واداشته که یکی پی دیگر، از کنار ملاحظات و توجیهات می گذرند.
خبر عزل برق آسای اعضای کمیسیون شکایات انتخاباتی، مانند اخبار برق گرفته گی اخیر که از دولت اصدار می یابند، همچنان با نگرانی هایی توام شده که هرچند صلاحیت های رسمی دولت، توانایی های مختلف ایجاد می کنند، اما در یک سیستم قانونی و در زمینه ای که جامعه ی مدنی و فعال در مسایل حاکمیت، بر همه چیز نظارت دارند، شتاب برای برکناری ها و تعیینات جدید، آن چه را که به نام ثبات سیاسی مطرح می شود و در قبال آن مسایل مهم صلح و انتخابات دنبال شده، خدشه می زند.

 انسان يو سپېڅلی ژوی دی

ژباړونکی: سيلاني

 له کومه ځايه چې انسان په نړۍ کې د پاملرنې وړتيا او ارزښت لري؛ د ځمکې پر سر د الله ( ج ) استازی هم دی. هر څيز او وسايل بايد لوړو پوړيو ته د انسان د رسېدلو لپاره وي، ځکه الله ( ج ) کاينات د انسانانو د اړتياوو په پام کې نيولو سره پيدا کړي. له همدې کبله تمدنونه بايددانسان په چوپړ اود سوکالۍ راوستوونکي وي. ځکه هغه يو سپېڅلی ژوی ( موجود) دی .
الله ( ج ) په دې هکله فرمايي :
موږ د آدم ( ع ) اولاده عزتمنه کړې، هغوی مو په وچه او سمندر کې په بېلابېلو نقليه وسايلو وړي دي .له سپېڅلو او خوږو شيانو څخه مو ورته روزي ورکړې ده. او پرخپلو ډيرو پيداکړل شويو مخلوقاتو کې مو لوړ والی ورکړی دی.

قُبَّةُالصّخره، قُبَّةُ معراج رسول الله

امین  الدین « سعیدی ـ  سعید افغانی »

قُبَّةُالصّخره:
مسجد قبه الصخره یا قبه المعراج  ( به ضم قاف وه) از جملۀ یک بخشی از مسجد الاقصی بوده که در داخل قلعه  تاریخی  بیت المقدس در تپه موریا  قرار دارد. ناگفته نباید گذاشت که این مسجد یگانه مسجد است که درهمۀ  ادیان ابراهیمی ( دین یهودیت، دین مسیحیت ودین مقدس اسلام ) بحیث شهر مقدس ومکان مقدس شناخته شد است. این  شهر بعد از مکۀ معظمه ومدینۀ منوره سومین شهر مقدس برای مسلمانان است.

علت نام گذاری این مسجد به قُبَّةُالصّخره  در چه است؟
علماء علت آنرا موجودیت سنگی میدانند  که در درون  این مسجد وجود دارد. این سنگ بسیار عظیم همان سنگی است که در زمان معراج، پیامبر صلی الله علیه وسلم برپا گذاشتن براین سنگ به آسمان  صعود نمود.

د ټاکنو کمېسونونو کمشنران له دندو لرې شول

 د افغانستان د ټاکنو قانون کې بدلون وروسته افغان ولسمشر محمد اشرف غني په فرمان کې ویلي، چې د ټاکنو کمېسونونو ټول غړي له دندو لرې شول.
د ولسمشر د فرمان له مخې د ټاکنو قانون کې د نوي بدلون له مخې د ۲۰۱۹ کال د فبرورۍ له ۱۲ د ټاکنو او ټاکنیزو شکایتونو کمېسونونو مشران او غړي له دندو لرې شوي بلل کېږي.
خو زیاته شوې چې د چارو د ځنډ او خنډ د مخنیوي لپاره د دواړو کمېسونونو د دارالانشا مشران سرپرستان دي.
د ولسمشر فرمان کې دا هم ویل شوي چې د ټاکنو نوي قانون د ۱۳ مادې له مخې، د افغانستان عدلیې وزارت سره ثبت سیاسي ګوندونه او د ټاکنو اړوند مدني ټولنې د دې قانون د ۱۲ مادې شرایطو سره د برابرو کسانو اسناد د روانې لمریزې میاشتې له ۲۷ تر اوو ورځو ولسمشرۍ ماڼۍ ته لېږلی شي، چې له مخې یې د ټاکنو کمېسونونو غړي مشران او وټاکل شي.

غني ولې مشورتي لويه جرګه جوړوي؟

په داسې حال کې پخواني ولسمشر حامد کرزي او د حکومت ځينو متقدو سياستوالو په بار بار د لويې جرګې د رابللو غوښتنه کړې؛ په تازه کې ولسمشر غني ويلي چې د سولې د روانو هڅو او له طالب سره د مذاکراتو په اړه به د روان کال په کب مياشت کې مشورتي لویه جرګه جوړه کړي. ولسمشر غني د دوشنبې په ورځ د سولې د ملي مشورتي پروسې غونډې ته په وینا کې وویل چې په هیواد کې به د سولې لپاره راتلونکې میاشت (کب) په پلازمېنه کابل کې یوه لویه مشورتي جرګه راوبولي.
 په ورته مهال پخواني ولسمشر چې پخوا د لويې جرګې په دايرولو ټينګار کاوه؛ د سولې په اړه د ولسمشر غني لخوا د مشورتي لويې جرګې د جوړېدو هرکلی کړی دی. کرزي ويلي «ما پر له پسې د لویې جرګې پر رابللو ټینګار کړی، زه د خلکو رول ته درناوی لرم او لویه جرګه له اوسنیو ستونزو زموږ د خلکو د خلاصون یوازینۍ لار ګڼم؛ اوس هم د تلپاتې سولې لپاره لویه جرګه ضروري ګڼم او ملاتړ یې اعلانوم.»

سوء استفاده های رسمی

مصطفی عمرزی

هراس از بسیج مردمی که بدون شک آرای پاک را وارد محور های ملی، چون «صلح و اعتدال» می کند، دولت را به تکاپو انداخته است. از قبل نیز گمان هایی به یقین مبدل شده بودند که زعامت کنونی به گونه ی اجندایی از امکانات دولتی برای تداوم حاکمیت ضعیف خویش، استفاده می کند.
خارج کردن اکثر پروژه های عام المنفعه به بهانه ی بستر ستیز مناطق روستایی و استفاده ی دوباره آن ها در اوان کمپاین های انتخاباتی، بدون این که ضامنتی وجود داشته باشد که آن چه وعده می دهند سراب نیست، به آزرده گی عمومی افزوده اند.

توسعه ی حاکمیت ملی

مصطفی عمرزی

گذر سیاسی 18 سال اخیر، درک فراز و فرود نو بود که با تنوع جناحی و تباری، خواسته ها و آرمان های مختلف را تبیین می کرد. روسای جمهور افغانستان در دو دور انتخابی حامد کرزی، موفق به تامین ثباتی شدند که پس از مُعضل حاکمیت منقسم (به اصطلاح وحدت ملی)، ایجاب می کند در گستره ی فرهنگی «صلح و اعتدال»، دوباره افغان ها را بسیج کند.
متاسفانه تحولی که با چرخش مدیریتی نو توام شد، نتوانست به تداومی بیانجامد که شعار می دادند. توبیخ شعور مردم با ارائه ی برنامه هایی که تقریباً تا پایان حکومت وحدت ملی از برنامه های انکشافی بُریده شده بودند در ناقراری دیگر، حربه می شوند تا بدون تضمین انجام آن ها، بقایی را در پی بیاورند که اینک در حد مُخل سیاسی، حتی از صلح طفره می رود.

اشتباهاتی که نباید تکرار شوند

مصطفی عمرزی

سناریوی فعلی حاکمیت، نه فقط در دستور مشکل دارد، بل درگیر ذهنیت ارتجاعی انحصار قدرت است. گسترش جغرافیای مشکلات به معنی ارقامی که به حد بیش از 50 درصد، حاکمیت ملی را می کاهند، پرسش های زیادی را طرح می کند که چرا ثباتی که در حاکمیت قبلی به وجود آمده بود، به معنی واقعی از تحول ماند و تداوم نیافت. پرخاشگری دولتی که شعور همه را مصادره می کند، هاله ی قراردادی خودی است که با تجربیات مدیریت محدود در سیستم انجویی، از اوان مدیریت حکومت وحدت ملی، به خصوص در راس نظام، نگرانی ایجاد می کرد که عدم درک نزاکت های سیاسی و اجتماعی، شیوه ی خطاب زعامت را ناهنجار کرده است.

كابل؛ رنج ها، مرگ ها و مشكلات

نوشته ی محمد اسماعیل یون
برگردان از پشتو به دری: مصطفی عمرزی

یادآوری:
اين مقاله در شماره هاي 7- 8 نشريه ي «وفا» (10 حوت 1374ش) در شهر پشاور و با نام مستعار «نيازي»، منتشر شده است.
دشواري زنده گي در كابل، محدويت ها و ساير مشكلات، مردم را متاثر ساخته اند. معضلات، مردم را به كار هاي گوناگون مجبور می کنند. كسي ناله می کند و کسی فرياد. كسي چپاول کرده است و ديگري تاراج می شود. كسي به قتل می رسد و ديگري با اموال مرده گان، امور آسايش زنده گي را ميسر می کند. زنده گي با افراط و تفريط، يك جا شده است.

كابل؛ بار ديگر خون آلود شد

نوشته ی محمد اسماعیل یون
برگردان از پشتو به دری: مصطفی عمرزی

یادآوری:
اين مقاله در شماره های 25 - 26 نشریه ی «وفا» (25 سرطان 1375 ش) در شهر پشاور و با نام مستعار «نيازي»، منتشر شده است.
کابل، بار ديگر سوزانده شد و آتش گرفت. این شهر برای صد تن از آن فرزندانش که شهید شدند، جا داد. اين، بار نخست نيست كه از اين شهر، چنین جنازه هایی بُلند مي شوند. سال چهارم است كه در اين شهر و همه روزه، ميان تاجران سياسي، تجارت سر ها صورت مي گيرند. هر روز سايه ي مرگ بر فراز کابل در پرواز است و هر روز غم مي بارد.
شهريان كابل، آن قربانياني استند كه هم در تفاهم زيان مي بينند و هم در جنگ. نويسنده اي از زبان يك بز نوشته بود:

اې مسلمان افغانه!

عبدالله وردک، انګلستان - فبروری - ۲۰۱۹

 ګرانو او قدرمنو وروڼو او خویندو! السلام علیکم و رحمت الله و برکاته! الله (ج) د وکړي، چې ټول روغ او جوړ وئ.
ګرانو او قدرمنو لوستونکو!
د پارلمان دپاره نیږدې ۴ میاشتې مخکې، انتخابات تر سره شول، او د هغو آخري نتیجه تر اوسه پورې، په سمه توګه نده اعلان شوې.

اې مسلمان افغانه!
آیا، تا په ریښتیا سره خپله رأیه، یوه پاک مسلمان افغان ته اچولې وه، او کنه؟!
که چېرې، تا د خپلې شخصي ګټې په خاطر، له دغه امانت سره، خیانت کړی وي، نو ته باید، لومړی له الله(ج) څخه، او بیا له ټول مظلوم ولس څخه معذرت وغواړې، او توبه وباسې، چې بیا به، له دغه امانت سره په ټول ژوند کې خیانت نکوې، او خپله امانته رأیه به بیا، په راتلونکي وخت کې، د پاک مسلمان افغان دپاره پکاروې.

زبان بازی

مصطفی عمرزی

وقتي اصرار زبان بازان براي اصل شمردن عادت تکلم در هويت تباری را مي بينیم و از جانب ديگر، شاهد مي شويم كه بعضی ما در كنار مخالفان و گروه های انباشته از موتلفان ضد افغان‌، تا مرز خيانت آشكار به جامعه ي تباری و ايثار مردم براي اشتراك در تحولات انتخابات، با همزبانی، فرياد مخالفت سر می دهند، نمي توانیم از  تمسخر بركنار بمانیم. به این دلیل، كساني كه فكر كرده اند، زبان که بخشي از ابزار انساني براي ارتباط و مفاهمه است، توانايي بخشيدن هویت دارد، بايد بگويند چرا زبان، خاصيت نمي سازد تا کسانی که ادعای افزایش و کاهش دارند، وقتي از کورس های زبان های خارجی فارغ می شوند، تغییر هویت نمی دهند؟