مثال های خیلی بد

مصطفی عمرزی

شاید از تلخ ترین خاطرات ما در سالیان اخیر، یکی هم زیر سوال بُردن مشروعیت تاریخی بزرگانی باشد که اگر کسی از تبار ما در این جا احترام می شود، باید خود را بیشتر مدیون ُابُهت آنان بداند.
خبررسانی هتاکی محمود کرزی به احمد شاه بابا که بعداً از سوی وی رد شد تا رذالت ناشناس که شاید متاثر از حزبی گری پرچمی در فارسیسم استحاله شده باشد و حمله ی غنی به تاریخ ما در کنر، در فضایی که کاستن از حقوق و شان پشتون ها به هر نام و بهانه ای سوژه می شود، بدتر از بد بودند.
هر کسی از تبار پشتون که در این جا آقا می شود، یادش نرود این آقایی را مدیون بزرگانی نیز است که افغانستان را به واحد سیاسی، مبدل کرده اند. با زیر سوال بُردن تاریخ خویش، جلوتر از همه از شان خویش می کاهیم. این افاده به منظور اغماض بر ناهنجاری ها نیست، بل به فضای آلوده ای اشاره می کند که تنقید یک جانبه، هدفمندانه حذف ما را تعقیب می کند.

تذکره ی شاعران پشتون
(معرفی کتاب تذکرة الشعراء)

مصطفی عمرزی

در قیال و قالی که از شر جهالت یک ناشناس، بیرون شدند، سعی کردند اثر تاریخی «پته خزانه» را با واقعیت تاریخی بزرگان و ادیبانی نیز دفن کنند که اگر در پته خزانه نفی شوند، در تاریخ، گم نمی شوند.
کتاب «تذکرة الشعراء» یکی دیگر از کتب بسیار مهم در معرفی ادیبانی ست که به زبان پشتو، شعر سروده اند. اهمیت این اثر در این است که قبل از معرفی کتاب «پته خزانه»، بخشی از شاعران دیرین پشتون را معرفی می کند. به قول استاد خدمتگار، پایان تالیف این کتاب، سال1320شمسی می باشد.  
به دنبال تذکر یک هموطن فرهنگی در حاشیه ی نوشته ی من پیرامون زنده گی مرحوم سراج الدین سعید(جد مادری ام) که کتاب مشترکی با مرحوم صالح محمد هوتک دارد، متوجه شدم که کتاب «تذکرة الشعراء» که بالاخره به همت زنده یاد استاد عبدالله بختانی خدمتگار در سال 1366ش در کابل چاپ می شود، در راستای کوشش های صورت گرفته بود که امروزه اگر از کتاب «پته خزانه» نیز مستفید نمی شدیم، شرح حال زبان، ادب، نویسنده گان و شاعران پشتون و پشتوزبان، هرگز محدود نیست.

غزل

حیات الله بخشی

در فصل بهار لاله به کهسار کند رقص
 بلبل به چمن قمری به گلزار کند رقص

 با نغمه ی موزون که وزد باد به گلشن
در گوشه ی باغ سرو و سپیدار کند رقص

 زاهد نگرد گر که جهان خرم و شاداب
 بی خود شود و مست و به تکرار کند رقص

 هوشیار اگر نقش تو در خواب ببیند
 مستانه سحر خیزد و بسیار کند رقص

 آیی تو اگر بر سر بالین من امشب
 اندر بر من این دل بیمارکند رقص

غزل

حیات الله بخشی

رفتی ز برم نگار بازآ
 خونین جگرم نگار بازآ

 بی بال و پرم چو مرغ بسمل
 ای بال و پرم نگار بازآ

 اعما شده ام به سان یعقوب
 نور نظرم نگار بازآ

 دردت به دلم بلات به جانم
 خاکت به سرم نگار بازآ

 گفتم که مرو ولی تو رفتی
 ای تاج سرم نگار بازآ

انقلاب

حیات الله بخشی

هان، به پا خیزید برای انقلاب
طرح نو ریزید برای انقلاب

بوی استعمار دشمن می رسد
 مشک تر بیزید برای انقلاب

بهر دفع دشمنان دد منش
 برچه ها تیزید برای انقلاب

بر ستیغ قله های این وطن
 پرچم آویزید برای انقلاب

شب زنید منزل به هرجا هرکجا
گر سحر خیزید برای انقلاب

نگفته بودم؟

مصطفی عمرزی

بازی با شئونات ملی در حراجگاهی که به نام آزادی بیان در افغانستان ساخته اند، حداقل هرازگاهی یکی از خود ما را نیز معرفی می کند که در آخرسر معلوم می شود برای پول، ملعون شده است.
در مقاله ی «سنگ و کلوخ»، گمان ها بالای یک پیرزال را به قلم آورده بودم که مصروفیت های خوب ندارد. چند روز بعد از آن مقاله، بیانیه یا اعلامیه ی او در        صفحه ی رسمی فیس بوک بنیاد مسعود که از زمان تاسیس، شاید در فرهنگ سازی های ضد شاه امان الله، مصرف ها کرده باشد، خود به یک توهین مستقیم می ماند.
در افغانستان برهمه گان آشکار است که هیچ جناحی به اندازه ی حامیان دو ارتجاع سقوی، مخالف شاه امان الله نیستند. این حقیقت، چند دلیل دارد. شکوه تاریخی حکومت شاه امان الله با تحریکی نفی شد که پی آمد آن فقر فرهنگی واضح بود. در آن نه ماه، چنانی که بعداً در چهار سال حکومت مسعود- ربانی رونما شد، زیر سوال بردن مشروعیت تاریخی شاه امان الله با تکفیر دینی، هنوز ارزش های آن دوره را زیر سوال می برد.

فرهنگ تعمیم مفاهیم قانون
(معرفی کتاب «اساسی قانون ته لنډه کتنه»)

مصطفی عمرزی

معروف است که «ندانستن قانون جرم است!» اما در افغانستان، چالش های ایدیالوژیک که پس از هفت ثور، تحولات ناهنجار سیاسی را در پی داشتند، برداشت از قانون را در   حاشیه ی زنده گی افغان ها طرد کرده است.
طرف شدن حاکمیت ها و به تبع آن ها واقع شدن قانون، برداشت عامه ی مردم ما از قانون را بیشتر منوط به رعایت باور هایی می کند که سکتاریسم سیاسی بر سیستم، تحمیل کرده است.
تحولات پی در پی حکومت های ایدیالوژیک که در بستر تخاصمات خوب و بد، یکی جای دیگری را می گرفتند، در این قلب، مفاهیم اسیاسی قانون را در هاله ی ایدیالوژی ها پیچانده اند.
تقابل حکومت با اکثریت مردم، با محک «یا خوب یا بد، معتدل، بی طرف و غیره نداریم»، از اوان کودتای خونین هفت ثور، قانون را در منظر عام، به مجری ایده هایی مبدل کرد که از منشای آن، فقط باید باور های ایدیالوژیک، تطبیق می شدند.

جهالت پیشه

مصطفی عمرزی

با یک مجموعه ی کاغذ پرنت شده در دست، اصرار می کرد: معاهدات تحدید ارضی افغانستان را هیچ غیر پشتونی امضاء نکرده است، اما ناگهان در میان اضافه می کند: این به خلق های پشتون مربوط نیست! رهبران شان انجام داده اند و همچنان در اصدار شطحیات می گوید: درس نمی خوانند، انتحاری می کنند و بالاخره بر اساس حساب فیس بوک خودش، احصائیه می گذارد که30 درصد مردم افغانستان، موافق استرداد خاک های افغانی(پشتونستان) اند و60 یا 65 درصد مخالف اند و چند ژست سخیف دیگر که گویا این قواره ها(بقایای ناقلین آسیای میانه) در افغانستان، فرشته گان معصوم می باشند.

کونړ ژاړي، خو حکومت غوږ نه پرې ګروي

کلونه کېږي، چې پاکستاني ځواکونه زموږ پر خاوره او دردېدلي ولس توغندي وروي، چې موخه یې نه خلک ته معلومه ده او نه حکومت یې د مسوول په صفت سمه پوښتنه وکړه.
ستاسې به په یاد وي،چې یو ځل پخواني دفاع وزیر بسم الله محمدي ویلې و"کرزي صیب د بالمثل عمل امر ورته کړی، خو دوی مني ،چې ناغېړي یې کړې ده" ، خو له بده مرغه دا لړی لا هم روانه ده او د ملي یووالي په څه ناڅه پنځه کلنه دوره کې د پاکستاني ړندو توغندیو باران په درز کې روان دی او دکنړ ولایت پر سرحدي ولسوالیو یې زرګونه توغندي ورولي، چې له کبله یې په سلګونو ملکي وګړیو ته مرګ ژوبله اوښتې او سلګونه کورنۍ د خپلو کورونو پرېښودو ته اړ شوې دي.

هوشدار

حیات الله بخشی

 اگر این خلق به اصلاح نظام بر خیزد
کلفت دور زمان از سر عام بر خیزد

تیم حاکم ز فساد، شانس نکو داد ز دست
نتوانست کزین شرم تمام برخیزد

ظلم ظالم شده افزون ز حد، چاره کنید
 نکند خلق به پا، جمله تمام برخیزد

چو شود فسق و فساد چیره بر اندام نظام
قوت حاکمه و نظم و نظام برخیزد

چاره کن چاره ی پسمانی خلق، ای حاکم!
پیش از آن تا همه گان بهر قیام برخیزد

آه مظلوم به تظلم کده ی دادستان
همچو تیغی ست که از جوف نیام برخیزد

 نشود مردم هوشیار ز افساد نظام
بهر تعدیل تو و بهر نظام برخیزد

غزل

حیات الله بخشی

لب و دندان ترا صدقه شوم
رُخ تابان ترا صدقه شوم

شوکت و شأن تو در حُسن توست
 شوکت و شان ترا صدقه شوم

تیر مژگان تو خوردست دل من
تیر مژگان ترا صدقه شوم

 موی افشان تو شد بستر دل
موی افشان ترا صدقه شوم

لب و دندان تو لعل است و گهر
لب و دندان ترا صدقه شوم

رنگ چشمان توست چون روزم
رنگ چشمان ترا صدقه شوم

گل به دامان تو کام از تو گرفت
گل به دامان ترا صدقه شوم

در وصف کابل

حیات الله بخشی

در دلم پنهان، عشق کابلستان بوده است
در سرم سودای باغ و گلشن آن بوده است

باغ بابر نیز دارد شهرت بی حد و حصر
در جهان ار چند نامی، طاق پغمان بوده است

 آسه مایی را نگر با قامت افراشته اش
در کمینش همچو دامن ده افغانان بوده است

عاشقان و عارفانش در دل کابل زمین
مرجع آمال عام و خاص خاصان بوده است

 چشمه ی خضرش روان است در شهدا دیده یی
آب پاک و صاف و سردش، آب حیوان بوده است

 از طراوت های باغ شهرآرایش شنو
 هر کجا با خط روشن، شعر و دستان بوده است

رسانه ی طرف

مصطفی عمرزی

اگر فکر کرده اید زخم های ناسور تاریخی، التیام می یابند، این انگاره نادرست است. انگلیس ها پس از تحمل تحقیر جنگ اول با افغان ها در اوایل قرن نوزده، آبده ی اندیاگیت را در هند ساختند که در واقع نماد تحریف تاریخ آنان در افغانستان است. با این سمبول، به مردم هند بشارت دادند که با دروازه ی سومنات، پیروزمندانه برگشته اند. تباهی 40 هزار لشکر یک ابر قدرت در افغانستان، رویداد دلخراشی ست که هنوز هم خاطرات آن، زنده نگه داشته می شوند.
خاطرات تحقیر انگلیس ها در جنگ های دوم و سوم با افغان ها، هنوز در ورای کار فرهنگی و رسانه یی به چشم می خورند. زمینگیری تحریک مدنی ما در هر نوبتی، بیشتر با تحریک خارجی، توام بوده است. ارمغان سومین تحقیر انگلیس، تحریک جهالت داخلی بود که هرچند سرکوب شد، اما زخم های ناسور آن، هنوز مردم را به جان هم می اندازند.
با جای پایی در حیات خلوت فارسیست های ایرانی در بی بی سی فارسی (بی بی سی دری)، اما واکنش های ضد افغانی این رسانه بر هیچ کسی پوشیده نیستند.

تبلیغات مجوسی

مصطفی عمرزی

در فرصت دیگر، در مقاله ی «بعضی علایم ناخوش»، تبیین خواهم کرد که یک موج نو رسانه یی ضد پشتون ها در فضای مجازی، راه افتاده که با حمایت مالی و سیاسی، توام است.
در این اواخر، چند رسانه ی دیگر مجوس به نام های «ایران ویر»، «ایران انترنشنل» «و اندیپندنت فارسی»، عرض وجود کرده اند که در تمام آن ها جا هایی مشخصی برای امور افغانستان، ترتیب داده شده اند. در مدت کمی که این رسانه ها ابراز وجود کردند، شاهد انواع بینش های ستمی گری فارس زده در آن ها شده ام که تقریباً اکثر افغان و پشتون ستیزان در آن ها چیزنویسی کرده اند.
عموماً رویکرد مجوسی در منطقه، شامل کشور تاجکستان نیز می شود، اما آن چه در فعالیت های نو ضد ما باب کرده اند، کاملاً ضد افغانی اند. در این میان، رسانه ی «ایران انترنشنل» در کابل، دفتر باز کرده است و با استخدام شماری، سعی می کند به جریان مصادره ی هویت های قومی(فارسی زبان) دامن بزند.

پیشه ی مداحی

مصطفی عمرزی

بسیاری از شخصیت هایی که به گونه ای در جامعه، تابو می شوند، نتیجه ی کار فرهنگی اند. در ادب دری یا به اصطلاح فارسی، پیشه ی مداحی، یگانه منبع تغذی معدود باسوادان جامعه نبوده است. شاهان و زرداران با استخدام طیف مداح، تاریخ هایی ساخته اند و با دیکته ی مقام شامخ، به عوض چهره ی واقعی، ماندگار شده اند.
احمد شاملو در پوهنتون برکلی در دهه ی هشتاد در امریکا سعی کرد با تفسیر درست تاریخ، چهره ی واقعی انوشیروان به اصطلاح عادل را معرفی کند و با تنقید شاهنامه، بسیاری از آن موتیف هایی آن را برشمرد که بد را در جای خوب، معرفی کرده اند.
پیشه ی مداحی، یک اصل فرهنگ فارسی است، اما غنای آن، تعریف یک سره ی صله گذارانی نیست که با خرید یا استخدام یک شاعر، خلاف آن چه بوده اند، خود را معرفی کرده اند.
مداحی به منظور جعل تاریخ، وارونه نمایی و تحریف، به جایی می رسد که در قداست شاهان، آنان را از آسمان ها عبور می دهد. بیت معروف:

برآمد بنیان اندیشی

مصطفی عمرزی

تردید، حوزه ی پژوهش های تاریخی را دگرگون کرده است. به این اساس، برآمد بنیان اندیشی به گمانه های انجامیده که بایسته است روایت تاریخی را از منظر «خوب و بد» بنگریم.
اصرار مدام آرکاییک در زمینه ی اسلامی کشور هایی که جغرافیای پژوهش های مستشرقین بوده اند، عامل ایجاد ذهنیت هایی می شود که بدون درک خوب و بد، از عمق تاریخ، اصالت می سازد. متاسفانه این اصالت که عاری از تبیین جوهره ی ساخت و ساز است، به مبنایی مبدل می شود تا بر اثر «توطئه» ی تاریخی، تنازع سیاسی در شکل فرهنگی نیز بروز کند.
برآمد بنیان اندیشی در جمهوری اسلامی ایران که پس از دو دهه، خرد بازنگری را به منطقه ی پیرامون منتقل می کند، اگر در ایران، ابواب نو گشوده است، در کشور هایی چون افغانستان، تردید برای بازنگری را به ارمغان می آورد.